Herdenkingssteen Utopia vandaag onthuld in Antwerpen

De Engelse humanist Thomas More begint zijn boek Utopia met een fictieve ontmoeting die in Anwerpen plaatsvindt in mei 1515, 500 jaar geleden. Een reiziger, Raphael Hythlodaeus, vertelt hem bij het buitenkomen uit de kathedraal over het land Utopia. Deze ontmoeting is het startschot voor het gelijknamige boek over ‘de ideale staat’ waarmee More wereldbekend zou worden. Het is ook een blijk van de sleutelrol die Antwerpen tussen 1500 en 1585 heeft gespeeld in de startfase van de moderniteit. 500 jaar later onthult de stad op voorstel van het KMSKA en het M HKA een herdenkingssteen op de plaats van deze ontmoeting.

Schepen voor toerisme Koen Kennis en museumdirecteurs Bart De Baere (M HKA) en Manfred Sellink (KMSKA) onthulden vandaag de herdenkingssteen voor Utopia op de Handschoenmarkt. Nadat de herdenkingssteen definitief ingemetseld is in de kasseien, is hij een blijvende herinnering aan de oorsprong van Utopia in Antwerpen. Op de steen is de volgende zin te lezen in het Nederlands en in de vijf grootste wereldtalen (Arabisch, Chinees, Engels, Hindi en Spaans): “Hier ontmoette Thomas More in 1515 naar eigen zeggen de reiziger die hem vertelde over Utopia.”

“Deze steen symboliseert ook de bijzondere aantrekkingskracht van Antwerpen als wereldcentrum voor de economie en de kunst, zowel ten tijde van de gouden eeuw als vandaag. Onze handelsmetropool inspireert ook nu tot vernieuwing, ondernemersspirit, bijzondere verhalen en innovatieve ideeën en creëert een unieke biotoop waar kunstenaars, economen, grote denkers, ondernemers en creatievelingen zich ten volle kunnen ontplooien”, stelt schepen voor toerisme Koen Kennis.

Utopia
Thomas More, de Engelse humanist, politicus en later katholieke heilige, zette met Utopia een droombeeld uit als kritiek op het toenmalige Engelse beleid. Hij schreef het boek in de periode waarin hij als afgezant van koning Hendrik VIII van Engeland in 1515 in het huidige Vlaanderen verbleef (Brugge, Brussel, Mechelen en Antwerpen). Het boek verscheen in 1516 en werd gedrukt in Leuven door de Aalsterse drukker Dirk Martens.

Het belang van het boek Utopia kan moeilijk overschat worden. Het is het ultieme beeld van de westerse vooruitgangsidee en werd een wereldwijde referentie voor het startschot van de moderniteit die tot de globale wereld van vandaag heeft geleid. Dat volgens More net de ontmoeting met de reiziger aan de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal tot Utopia leidde, toont de sleutelrol aan die Antwerpen in die tijd speelde. Dat de figuur Thomas More ook nu nog leeft in de stad, bewijst de hogeschool met dezelfde naam.

Verschillende tentoonstellingen
Naar aanleiding van de 500ste verjaardag van de publicatie van het boek in Leuven, loopt in de universiteitsstad in het najaar van 2016 de prestigieuze tentoonstelling ‘Op zoek naar Utopia’. Ook de eerste grote tentoonstelling van het KMSKA, na de heropening begin 2019, zal gaan over de gouden eeuw van Antwerpen (16de eeuw), die tot nu veel te weinig belicht werd. In het
M HKA opent vanavond daarenboven een tentoonstelling rond ‘de welvaartsstaat’ (De Welvaartsstaat, 28.05–27.09.2015), het eindpunt van dit utopische denken.

M HKA-directeur Bart De Baere: “Utopia is de meest universele claim die Antwerpen als stad kan maken. Iedereen heeft iets met Utopia; het staat voor samen over onze maatschappij nadenken. Het startschot werd hiervoor 500 jaar geleden in Antwerpen gegeven. Het illustreert ook hoe kunst een rol kan spelen in het nadenken over de maatschappij. 500 jaar geleden vormde Utopia het begin, en vanavond opent het M HKA de tentoonstelling ‘De Welvaartsstaat’, wat kan gezien worden als een voorlopig eindpunt van een lange evolutie.”

KMSKA-directeur Manfred Sellink: “De onthulling van deze herdenkingssteen is een belangrijke symbolische mijlpaal voor het KMSKA, dat op weg is om in de herinrichting van het nieuwe museum diezelfde 16de eeuw meer aandacht te geven. Vele mensen denken dat de eeuw van Rubens de gouden eeuw was voor Antwerpen, maar onze stad beleefde zijn artistieke en commerciële hoogtepunt dus een eeuw vroeger, in de jaren 1500. In het KMSKA herdenken we dat met een ambitieuze tentoonstelling in het najaar van 2019, de eerste grote tentoonstelling in het nieuwe museum.”