Tussen Vleeshuis en Steen: archeologisch onderzoek bij heraanleg Vleeshuisstraat en Burchtgracht

 De voorbije dagen waren stadsarcheologen druk in de weer om meer dan duizend jaar stadsgeschiedenis onder één straat gedetailleerd in kaart te brengen. Tussen Vleeshuis en Steen onderzoekt de stedelijke dienst archeologie momenteel de resten van de middeleeuwse burchtmuur, de verdwenen historische bebouwing in de burcht en de vroegmiddeleeuwse aarden wal uit de late 9de eeuw, als voorganger van de stenen burcht.

Met de heraanleg van de Vleeshuisstraat en Burchtgracht grijpen de stadsarcheologen de kans om meer te weten te komen over de ligging en bewaringstoestand van een aantal relicten die belangrijk zijn voor het ontstaan van de middeleeuwse handelsstad. Met het trekken van de Vleeshuisstraat in 1906 verdween niet enkel een groot stuk middeleeuwse burchtmuur, wellicht opgericht in de 11de eeuw, maar verdwenen ook grote delen van het historische pakhuis De Gans, een in oorsprong 15de-eeuwse patriciërswoning. Resten van beide constructies kwamen goed bewaard aan het licht en worden nu in kaart gebracht.

De burchtmuur vertoont ter hoogte van de Vleeshuisstraat twee knikken met daartussen de resten van een torenfundering. Uit eerder onderzoek weten we dat de burchtmuur op deze plek nog ongeveer zeven meter diep bewaard is gebleven. In de nieuwe bestrating zal het tracé van de burchtmuur, de oudste bewaarde muur in Antwerpen, gevisualiseerd worden.

Binnenin de burcht, intra-muros, situeren zich de resten van de kelderverdieping van De Gans. Het archeologische onderzoek registreert minstens drie kelderdelen van het historische gebouw. De resten zullen blijvend beschermd en bewaard worden onder de nieuwe bestrating. De Gans gaat terug tot een 15de-eeuwse patriciërswoning.

Ook aan de binnenzijde van de burchtmuur situeert zich de vroegmiddeleeuwse aarden wal, opgericht vóór het einde van de 9de eeuw. De aarden wal beschrijft een halve cirkel of D-vorm met de opening aan de kant van de Schelde. Deze gaf de grens aan van de te verdedigen nederzetting. Zoals blijkt uit recent archeologisch onderzoek vormde deze vroegste burcht de kiem voor het ontstaan van de middeleeuwse handelsstad. Binnen het omwalde en later ommuurde terrein vestigden zich in de 9de en 10de eeuw ambachtslieden, handelaars en vertegenwoordigers van de wereldlijke en religieuze macht. In de Vleeshuisstraat situeren zich zand- en kleipakketten van de aarden wal. Deze buigt af richting Steen. Met behulp van tien grondboringen, uitgevoerd door de Bodemkundige Dienst van België, kan de opbouw en bewaringstoestand van de zandwal verder onderzocht worden.

Ter hoogte van de Burchtgracht registreren de stadsarcheologen tijdens de rioleringswerken resten van historische bebouwing op de gedempte burchtgracht. De straatnaam verwijst naar de middeleeuwse verdedigingsgracht, die tot in de 13de eeuw Dilf werd genoemd.

De opgravingen zullen tegen 4 oktober beëindigd worden. De resultaten sluiten aan bij lopend onderzoek naar de Antwerpse burcht en dragen bij tot een bredere kennis over het ontstaan van de stad.

Verantwoordelijke schepen: Rob Van de Velde, schepen voor stadsontwikkeling en onroerend erfgoed