Winnend concept en ontwerpteam restauratie stadhuis bekendgemaakt

Wie het stadhuis van Antwerpen al heeft bezocht, heeft gemerkt dat dit ‘bekendste huis van ’t stad’ toe is aan een grondige restauratie. Vandaag maakte de stad Antwerpen het winnende ontwerpteam ‘Huis Van De Stad’ bekend, dat via een Open Oproep geselecteerd werd, en meteen ook het concept voor de restauratie. Burgemeester Bart De Wever en de ontwerper lichtten de plannen toe. Het stadhuis moet een hedendaags en open huis van bestuur worden.

Het stadhuis van Antwerpen is toe aan een grondige restauratie: het goudlederen behang komt los van de muren, het klimaatsysteem werkt niet optimaal, de tweede verdieping is gestript en staat leeg. De restauratie gaat een stap verder dan enkel herstellen. Het huidige bestuur definieerde immers enkele duidelijke krachtlijnen voor de restauratie en de herinrichting van het Antwerpse stadhuis tot een hedendaags huis van bestuur in Antwerpen: 

• het stadhuis als een open huis, een icoon van waardevol onroerend erfgoed op de Grote Markt dat toch een hedendaagse invulling heeft
• het stadhuis als politiek centrum met een accent op publieke functies
• het stadhuis georganiseerd volgens een hedendaags werkconcept
• het stadhuis als beschermd én duurzaam monument met een duurzaamheidscertificaat zodat het bijdraagt aan een daling van de CO2-uitstoot.

Om deze ambitie waar te maken, schreef de stad Antwerpen een architectuur- en restauratieopdracht uit via de procedure van de Open Oproep in samenwerking met het team van de Vlaamse Bouwmeester. Dit is een wedstrijd waaraan geïnteresseerde architectuurbureaus uit binnen- en buitenland kunnen deelnemen. Het concept van ontwerpteam ‘Huis Van De Stad’ werd door de jury voorgedragen als winnend ontwerp.

Restauratieconcept

Het concept van ‘Huis Van De Stad’ toont, zoals Christoph Grafe, een van de juryleden, het verwoordde: ‘een intelligente nederigheid tegenover het gebouw’. Het ontwerpteam vertrekt namelijk vanuit de doorheen de eeuwen opgebouwde en zichtbaar rijke materiële gelaagdheid van het gebouw.

Het ontwerpteam stelt voor om de centrale inkomhal die zich nu aan de zijde van de Suikerrui bevindt, terug naar de Grote Markt te brengen. Daarnaast worden ook het geheel van gangen en de verschillende kamertjes op het gelijkvloers terug samengevoegd, zodat er een centrale foyer ontstaat. Aan de zijde van de Suikerrui en Grote Markt worden de lokalen opengesteld voor een verscheidenheid aan publiek toegankelijke initiatieven. De ambitie van het beleid ligt er ook in om het gelijkvloers een publieke functie te geven waar lezingen, tentoonstellingen, voorstellingen en andere publieke activiteiten mogelijk zijn. Verder worden op het gelijkvloers stadsgerelateerde functies ondergebracht.

Op de tweede verdieping zullen de meest ingrijpende wijzigingen plaatsvinden. Het ontwerpteam ‘Huis Van De Stad’ stelt daarbij de erfgoedwaarde steeds voorop, maar Bart Biermans geeft ook aan dat je moet ‘snoeien om te bloeien’.

Het ontwerpteam ziet het gebruik van de tweede verdieping als beleidsruimte dan ook als dé grote transitie van de geplande restauratie en herinrichting, vergelijkbaar met de verbouwing in de 19e eeuw. Het ontwerpteam vindt het belangrijk om de tweede verdieping dezelfde waarde te geven als ’t Schoon Verdiep. Het wordt door hen omgedoopt tot ’t Verlicht Verdiep. Deze naam heeft het te danken doordat in het nieuwe ontwerp aan weerszijde van de centrale koepel nieuwe dubbelhoge ruimtes opgetrokken worden die ruimtelijk verwijzen naar de gemeenschappelijke circulatiezones op ’t Schoon Verdiep en de eerste verdieping. Deze dubbelhoge ruimtes zorgen ervoor dat er zeer veel daglicht binnenvalt en dat de omliggende daken en de campaniletoren terug zichtbaar worden gemaakt. De huidige koepel bestaat uit twee delen die boven elkaar staan met ertussen een grote verloren ruimte waar de oorspronkelijke buitengevels van het historische binnenplein nog zichtbaar zijn. De bovenste beschermende koepel wordt afgebroken en dicht bovenop de historische glas-in-lood koepel geplaatst. Hierdoor worden de historische gevels, hun kroonlijsten en de campaniletoren terug volledig zichtbaar.

Waar ’t Schoon Verdiep behouden blijft en vooral hersteld wordt om de erfgoedwaarde te behouden, zal de nieuwe uitstraling van de tweede verdieping in enkele vormelijke details worden doorgetrokken op de eerste verdieping.

Ook de buitengevel zal gerestaureerd worden. Hiervoor baseert het ontwerpteam zich op een gravure uit 1565 waarin het oorspronkelijke kleurenpalet duidelijk te zien is. Het behoud van de erfgoedwaarde van het gebouw staat ook bij deze ingreep op de eerste plaats.

Sterke punten van het restauratieconcept

Het winnende concept voldoet aan de criteria die de stad Antwerpen en de jury van de Open Oproep belangrijk vinden. Zo toont het ontwerpteam ‘Huis Van De Stad’ respect voor het erfgoed. Het stelt bv. geen onnodige ingrepen voor in het monument. Elke wijziging toont een groot respect voor de eigenheid van het gebouw. Het ontwerp getuigt verder van een heldere visie over de belangrijkheid van deze ingreep in de geschiedenis van het gebouw. De constructie van de dubbelhoge ruimtes op de tweede verdieping is een ingrijpende wijziging, maar ook een grote meerwaarde voor het bestaande stadhuis, zowel architecturaal als functioneel.

De invulling van het gelijkvloers respecteert de oorspronkelijke configuratie van de verschillende ruimtes. Ook hier kan gesproken worden van een historisch herstel. Door de centrale ruimte terug open te maken, worden bovendien mogelijkheden gecreëerd naar een publieke invulling in het kader van een Open Stadhuis.

Niet alleen het architecturale aspect en de erfgoedwaarde worden door het ontwerpteam ’Huis Van De Stad’ als prioritair beschouwd, ze stellen ook verbeteringen voor op het vlak van de duurzaamheid van het gebouw. Voor monumenten zijn duurzame ingrepen geen evidentie. Wanneer bijvoorbeeld enkel duurzaamheid voorop wordt gesteld, dan zouden de originele raampartijen door hoogrendementsglas vervangen kunnen worden. Alleen gaat dan de erfgoedwaarde van het gebouw verloren. Om architecturaal erfgoed en duurzaamheid op elkaar af te stemmen, wordt gebruik gemaakt van de BREEAM-methode. Dit is een wereldwijd erkend attest dat toegekend wordt aan duurzame gebouwen. De methode geeft een indicatie van de ingrepen die mogelijk zijn voor de verduurzaming van een gebouw en wordt uitgedrukt in een percentuele score. In Antwerpen vormt het stadhuis een pilootproject.

Het ontwerpteam stelt verder ook voor om in de architectuur van het stadhuis een hedendaagse kunstintegratie toe te passen. Hiervoor werken zij samen met kunstenares Germaine Kruip. Zij zal de uitdaging aangaan om een dialoog tot stand te brengen tussen heden en verleden.

Tentoonstelling ‘Het bekendste huis van ’t stad’ laat nieuw concept zien

Vandaag is de laatste ruimte van de tentoonstelling ‘Het bekendste huis van ’t stad’ op het gelijkvloers van het stadhuis officieel geopend. In deze laatste ruimte kunnen bezoekers het concept in plannen, schetsen en doorsnedes zien. De tentoonstelling is open op zondag en maandag van 10 tot 17 uur, op woensdag en zaterdag van 13 tot 17 uur en elke eerste donderdag van de maand van 17 tot 21 uur. Indien u zeker wil zijn van een plaats, kan u vooraf uw ticket reserveren op www.antwerpen.be/450jaarstadhuis.

Verdere planning

Het concept van ontwerpteam ‘Huis Van De Stad’ is een eerste stap in de restauratie van het renaissancepaleis op de Grote Markt. De komende twee jaar volgt een periode van scherpstellen van het programma van eisen, bepalen van de restauratieopties in samenspraak met het Agentschap Onroerend Erfgoed, plannen uittekenen en het opmaken van het uitvoeringsdossier. Verwacht wordt dat vanaf 2018 de werken in het stadhuis worden opgestart. In de tussentijd worden de meest noodzakelijke onderhoudswerken aan het gebouw uitgevoerd.

Huis Van De Stad is een ontwerpteam dat bestaat uit verschillende bureaus met elk hun eigen expertise: Hub, Origin, Bureau Bouwtechniek, RCR, BAS, Daidalos Peutz, FPC.

Verantwoordelijke: burgemeester Bart De Wever