Archeologen stoten in Falconsite op restanten van middeleeuws klooster

Aan de Falconrui vinden momenteel werkzaamheden plaats voor het nieuwe stadsproject Falcon op de site van het voormalige Zeemanshuis. Archeologen stootten er op het middeleeuwse O.L.-Vrouwendaalklooster, dat ook bekend stond onder de namen: Mariëndaal of Falcontinnenklooster. Door de grootschaligheid van de opgraving belooft het nu al een uniek onderzoek te worden. De vondsten zullen de geheimen van het dagelijkse leven van de Falcontinnen verder prijs geven.

Archeologen voeren momenteel opgravingen uit op de plek waar het Zeemanshuis tot voor kort stond, tussen de Oudeleeuwenrui en de Falconrui. Deze kaderen in de grootschalige nieuwbouwwerken die uitgevoerd worden door projectontwikkelaar Construction & Investment Partners NV. Op die gronden situeerde zich eeuwenlang het O.-L.-Vrouwendaalklooster, ook wel Mariëndaal of Falcontinnenklooster genoemd. De oorsprong van het klooster gaat terug tot de late middeleeuwen. De opgravingen kaderen in de ruimtelijke ontwikkeling van de wijk tussen het stadscentrum en het Eilandje.

Schepen voor onroerend erfgoed Rob Van de Velde: “De stadsarcheologen schrijven met dit onderzoek een boeiend nieuw hoofdstuk in de geschiedenis van onze stad. Niet elke dag komt er een klooster opnieuw aan het licht.”

Eerste vondsten

Het omvangrijke klooster dateert uit de middeleeuwen en werd uitgebreid in de daarop volgende eeuwen. Bij eerdere opgravingen werden al restanten gevonden van de pastorij en van de noordelijke kloostergebouwen. Nu brengen de archeologen de kloosterkerk, delen van kloosterpand en van bijgebouwen zoals keukens aan het licht. In en naast de kloosterkerk zijn er ook resten van een dertigtal begravingen teruggevonden. Enkele opgegraven grafstenen vertellen wie er zo al begraven lag, zoals bijvoorbeeld ene Clara Buys, zus van priorin Anna Buys en overleden op 9 november 1578. Haar grafsteen toont een afbeelding van een Falcontin.

Uit bronnen weten de archeologen dat de leegstaande kloostergebouwen later werden omgevormd tot een militaire kazerne. Ook hiervan zijn muren en vloeren gevonden en zichtbaar gemaakt. De aangetroffen sporen en vondsten dateren uit de periode 14de -19de  eeuw. Zowat alle bouwfasen van het klooster zijn vertegenwoordigd.

Het onderzoek vormt een derde belangrijke schakel in het grootschalige archeologisch onderzoek naar het bouwblok waarbinnen het klooster zich ontwikkelde. Net die grootschaligheid maakt het onderzoek bijzonder waardevol, aangezien de opeenvolgende opgravingen het ontstaan en de evolutie van het klooster en van het bouwblok nauwkeurig in kaart brengen.

Wat gebeurt er met de archeologische vondsten?

Na het terreinonderzoek verdwijnt een klein deel van het klooster weer onder de grond, de rest wordt afgebroken. Kleinere vondsten en onderzoeksdata worden door de archeologen verwerkt en bestudeerd om het dagelijkse leven van de Falcontinnen verder in kaart te brengen. Deze kleinere opgegraven vondsten worden nadien bewaard in het onroerenderfgoeddepot van de stad Antwerpen. De stedelijke dienst archeologie bekijkt nog of deze kleinere vondsten ergens op een publieke plek getoond kunnen worden na het onderzoek.

Over het klooster

Het klooster werd oorspronkelijk gebouwd in de 14de eeuw door muntmeester Falco De Lampage op het Valkenbroek als gasthuis. In de eerste helft van de 15de eeuw groeide het vrouwenklooster uit tot een voornaam slotklooster, dat echter in de vergetelheid geraakte aan het eind 18de eeuw en in het begin van de 19de eeuw omgebouwd werd tot militaire kazerne. Het slotklooster bestond uit een ommuurd kloosterdomein met een kerk, pastorij, pandgang, tuinen en boomgaarden, kloostercellen, keukens en een slaapzaal. Net buiten de kloostermuren stonden huizen waarvan er vele eigendom waren van het klooster.

All-Archeo voert i.sm. archeoloog Robby Vervoort het terreinonderzoek uit, onder wetenschappelijke begeleiding van de stedelijke dienst archeologie.  

Verantwoordelijke schepen: Rob Van de Velde, schepen voor onroerend erfgoed