Archeologen treffen vondsten uit de ijzertijd en middeleeuwse ontwikkeling aan onder de Handelsbeurs

Onder het binnenplein van de Handelsbeurs zijn restanten aangetroffen van eeuwenlange bewoning. Bakstenen muren, leemvloeren en een haard of oven dateren uit de periode
1200 – 1500 (late middeleeuwen). Paalkuilen onder een aantal van die gevonden muren wijzen mogelijk op middeleeuwse houtbouw als voorganger van de steenbouw. Verspreid over het terrein zijn ook urnen aangetroffen. Die zijn afkomstig uit crematiegraven uit de ijzertijd (800 - 57 v.C.). De opgravingen zijn van groot belang voor de kennis van de voorgeschiedenis en ontwikkeling van de middeleeuwse stad en dragen bij tot een beter begrip van onder meer laatmiddeleeuwse bewoning in dit deel van de historische stad.

De voorbije weken gingen archeologen van Studiebureau Archeologie onder wetenschapelijke begeleiding van de stedelijke dienst archeologie op zoek naar sporen en vondsten die meer vertellen over de vroegere bewoning op het terrein van de Handelsbeurs. Wat er vóór de bouw van de eerste Handelsbeurs op deze plek stond, was tot vandaag niet geweten. De bouwwerken in de binnenplaats bieden dan ook een uitgelezen kans om dit te achterhalen.

Vondsten bevestigen eeuwenlange bewoning

Het opgravingsgebied op de binnenplaats van de Handelsbeurs ligt buiten de eerste (1200 AD) maar binnen de derde stadsuitbreiding (1295 - 1314 AD) van Antwerpen. In die periode groeide het economische belang van de stad, wat samenhing met een toenemend bevolkingscijfer en een versnelde ruimtelijke stadsontwikkeling. Die ontwikkeling werd ook beïnvloed door grondspeculatie, voornamelijk in de nieuw ingelijfde gronden. De plaats waar later de Handelsbeurs zou verrijzen, werd toen aangeduid als Antwerps Veld (‘campus Antwerpiensis’). Daar werd vermoedelijk vanaf de 12de  eeuw gebouwd.  

De archeologische vondsten bevestigen dat er al eeuwenlange bewoning was op de plaats van de Handelsbeurs. De eerste Handelsbeurs dateert uit 1531. Dat betekent dat alles wat nu wordt opgegraven van voor 1531 dateert. Dat is het geval voor enkele ondergrondse bouwvolumes in baksteen die afgebroken werden voor de bouw van de eerste Handelsbeurs in 1531. Naast deze vermoedelijk 16de-eeuwse bebouwing zijn er duidelijke aanwijzingen voor laatmiddeleeuwse bebouwing met constructies in baksteen in grote formaten, waaronder zogenaamde kloostermoppen of middeleeuwse bakstenen. Deze gebouwen, waarvan muren, vloerniveaus en een haard of oven werden aangetroffen, zijn te situeren tussen 1200 en 1500 (late middeleeuwen). Detailonderzoek zal de bouwchronologie verder verfijnen.

 Onder een aantal van de aangetroffen muren schuilen paalkuilen. Die kunnen wijzen op middeleeuwse houtbouw, als voorganger van de laatmiddeleeuwse steenbouw. Verspreid over het opgravingsterrein troffen de archeologen onder deze gebouwsporen verder ook een pakket donkergrijs zand aan, afkomstig van middeleeuwse tuin- of landbouw. Onder deze laag schuilen crematiegraven uit de ijzertijd (800 - 57 v.C.), waarvan een aantal urnen werden opgegraven. Deze vondst plaatst de oudere ijzertijdvondsten langs de Meir in een heel nieuw daglicht: wellicht bevond zich hier in de ijzertijd een urnengrafveld.

Belang van de opgravingen

De opgravingen zijn van groot belang voor de kennis van de voorgeschiedenis en ontwikkeling van de middeleeuwse stad en dragen bij tot een beter begrip van onder meer laatmiddeleeuwse bouwtechnieken en -typologie in dit deel van de historische stad.
De opgravingen zullen eind februari afgerond worden, waarna de vondsten verder worden onderzocht door specialisten. Projecteigenaar Mopro Invest III financiert het archeologische onderzoek. 

De Handelsbeurs: een markant gebouw

Met de oprichting van de Handelsbeurs in 1531, als opvolger van de Oude Beurs in de Hofstraat, kreeg de handelsmetropool er een icoon van internationale allure bij. De eerste Handelsbeurs, in feite een effectenbeurs, stond model voor onder meer de Engelse Royal Exchange. De Antwerpse Handelsbeurs illustreert de historische en economische betekenis van de handelsmetropool en kent zoals vele monumenten een bewogen geschiedenis.

Het oorspronkelijke, laatgotische gebouw uit 1531 naar een ontwerp van Domien de Waghemakere brandde een halve eeuw later af, waarop een nieuwe beurs op hetzelfde grondplan werd heropgebouwd. Het bouwconcept kenmerkt zich door een open rechthoekige ruimte omgeven door galerijen met ster- en netgewelven en pagaddertorens naast de toegangen. Iedere natie had een vaste plaats in de beurs. 

In 1853 werd de open binnenplaats voorzien van een koepel, naar voorbeeld van het Londense Chrystal Palace. Vijf jaar later brandde de Handelsbeurs opnieuw af, waarna het huidige neogotische gebouw van architect Joseph Schadde in 1872 vorm kreeg, geïnspireerd door het oude bouwconcept.

Verantwoordelijke schepen: Rob Van de Velde, schepen voor stadsontwikkeling