Restauratie buitenzijde Onze-Lieve-Vrouwekathedraaltoren is klaar

De afgelopen weken werden de stellingen rond de toren van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal afgebroken, na de volledige restauratie van de buitenzijde. Nu is de grootste gotische toren van de Nederlanden opnieuw in zijn volle glorie te bewonderen.

Begin 2019 startte de stad met de restauratie van de buitenzijde van de grote toren (belforttoren) van de Antwerpse kathedraal die ze beheert. Bijna vier jaar later is dit titanenwerk afgerond en schittert de iconische toren weer volledig zichtbaar voor bewoners en bezoekers in de Antwerpse skyline.

Natuursteen, voegwerk en vergulde elementen

Alle natuursteen werd zacht gereinigd, nagekeken en waar nodig gerestaureerd of vervangen. De aannemer gebruikte daarbij iets meer dan 100 kubieke meter nieuwe natuursteen, de Franse kalksteen Massangis Roche Jaune Clair. Hij plaatste ook meer dan 750 bouchons of inboetstukken. Dat is het plaatselijk vervangen van stukken natuursteen waar mogelijk, om te vermijden dat een volledige blok moet vervangen worden.

Verder vernieuwde de aannemer plaatselijk het voegwerk van de bovenste helft van de toren; bij de onderste helft moest hij, gezien de slechte staat, het voegwerk volledig vernieuwen.

De wijzerplaten, de windhaan en het kruis zijn in een atelier gerestaureerd en opnieuw verguld. Zo pronkt de windhaan al vanaf oktober 2020 opnieuw op de torenspits en kan iedereen sinds juli van dit jaar terug het uur aflezen op de historische wijzerplaten uit 1861 (een eerder persbericht daarover vindt u hier).

Omdat er efficiënt gebruik gemaakt kon worden van de stellingen is tijdens de werfperiode meteen ook de nog functionerende, maar verouderde bliksemafleiding vervangen. 1077 meter nieuwe koperleidingen zorgen ervoor dat de bliksem afgeleid wordt en geen schade aan de toren kan veroorzaken.

Onvoorziene omstandigheden

Bovenop de coronacrisis zorgden nog enkele onvoorziene omstandigheden voor een verlenging van de werfperiode:

De hoeveelheid te vervangen natuursteen was veel groter dan initieel ingeschat. Pas vanop de stelling en na het reinigen van de gevels kon al de schade in kaart gebracht worden.
Er werd een replica van het kruis gemaakt omdat het bestaande exemplaar zich in te slechte staat bevond om te restaureren. De stad heeft het oude kruis geschonken aan de kathedraal, zodat het museaal tentoongesteld kan worden voor het publiek.
Op 100 meter hoogte werden ter hoogte van de verankering van de trekankers (gewelf 5de geleding) plaatselijk scheuren in de natuursteen vastgesteld. Trekankers zorgen ervoor dat de pijlers van het gewelf niet naar buiten knikken door de horizontale kracht (spatkracht) die erop uitgeoefend wordt. De volledige vervanging van deze vier paar trekankers was noodzakelijk.
Op het gewelf van de traptoren op de tweede galerij komt een steunbeer/luchtboog van de torenspits toe. De bovenste steenlagen onder het gewelf waren in zeer slechte staat en moesten vervangen worden. Dit kon enkel uitgevoerd worden indien voorafgaand de lastendaling van de steunbeer op het gewelf tijdelijk werd afgeleid.
In juli 2022 werd de beiaard terug in gebruik genomen en klonk er opnieuw beiaardmuziek in de stad. Een beiaardier merkte na verloop van tijd echter op dat één van de klokken dof klonk. Na onderzoek bleek dat de klokkenstoel plaatselijk iets verzakt was door houtrot (een eerder persbericht daarover vindt u hier). Aangezien er in de klokkenstoel 47 beiaardklokken met een totaalgewicht van circa 20 ton hangen, was het vervangen van de aangetaste balken, zonder het verwijderen van de klokken, geen eenvoudige klus. Het resultaat is een mooi staaltje ambachtelijk schrijnwerk waarbij de klokkenstoel is teruggebracht naar zijn oorspronkelijke toestand.

Om te vieren dat de beiaard opnieuw kan luiden en de restauratie beëindigd is, speelde beiaardier Liesbeth Janssens op vrijdagmiddag 16 december een extra concert.

Schepen voor patrimonium Annick De Ridder: “ 'In uw schaduw geboren en zo hecht aan u verwant', zong La Esterella over ons aller Onze-Lieve-Vrouwetoren. We zijn dan ook heel blij dat de kathedraal zich na alle noodzakelijke ingrepen aan de belforttoren weer als de fiere dame onthult die ze eeuwenlang was. Als fiere Antwerpenaren koesteren we ons patrimonium en zorgen we ervoor dat de stad en al haar inwoners en bezoekers nog heel lang van de kathedraal en haar zoetgevooisde beiaard kunnen genieten.” ​

Annick De Ridder - Schepen bevoegd voor haven, stadsontwikkeling, ruimtelijke ordening en patrimonium en voorzitter van AG Vespa