Archeologische opgravingen Kipdorpsite - Publieksweekend 10 en 11 februari 2018

De 16de-eeuwse Kipdorpbrug kan dit weekend eenmalig bezocht worden op de werf Noorderlijn. Dit publieksevenement wordt het hoogtepunt van de opgravingen die gebeuren in het kader van het project Noorderlijn. De Kipdorppoort was één van de 5 toegangspoorten van de Spaanse omwalling die tussen 1542 en 1553 gebouwd werden in opdracht van Karel V. Deze week werd nog een topvondst gedaan: in de grachtlaag ter hoogte van de bruggewelven werd een volledig zwaard gevonden van zo’n 83 cm lang.

In het kader van de archeologische begeleiding Noorderlijn worden de laatste opgravingen aan de 16de-eeuwse Kipdorpsite uitgevoerd. Een indrukwekkend deel van de brug, de stadsmuur en het bastion worden in januari en februari 2018 tot op de fundamenten onderzocht.

Zaterdag 10 en zondag 11 februari kan het publiek de site ontdekken. “Het publieksevenement wordt het hoogtepunt van de opgravingen die gebeuren in het kader van het project Noorderlijn. De bezoekers krijgen de unieke en eenmalige kans om over en onder de Kipdorpbrug te wandelen en de historische bastion- en stadsmuren te bewonderen. Na de opgraving zal de aannemer op deze plaats de werken voor de tunnels verderzetten en zal ook de archeologische site in het nieuwe ontwerp verwerkt worden”, vertelt schepen voor onroerend erfgoed Rob Van de Velde.

Medewerkers van de stedelijke dienst archeologie zullen het publiek op de site onthalen, uitleg geven en de archeologische vondsten tonen. Er is een totaalprogramma met randanimatie, verhalenvertellers, optredens van re-enactmentgroepen en aangepaste muziek. Alle activiteiten zijn gratis.

Zaterdag is de werf open van 13 tot 22 uur en zondag van 10 tot 18 uur. Het programma van het publieksweekend staat op www.antwerpenmorgen.be. Klik hier voor het programma van zaterdag en hier voor het programma van zondag. Reserveren is niet nodig.

De te bezoeken site is een werf. Deze is niet toegankelijk voor kinderwagens en rolstoelgebruikers. Aan de bezoekers wordt gevraagd om stevige schoenen of laarzen te dragen. De ingang bevindt zich op kruising van de Frankrijklei en de Franklin Rooseveltplaats.

Wat valt er te ontdekken op het publieksmoment?

De Kipdorpbrug was oorspronkelijk 90 meter lang. 30 meter is nu zichtbaar. Die resten staan nu te pronken in de archeologische put. De brug is bekleed met natuursteen, die in de loop der tijden plaatselijk werd gerestaureerd met baksteen. Naast de brug zijn er ook de resten van de stadsmuur en aan de andere kant resten van de zuidflank van het Kipdorpbastion. Achter de flank van het Kipdorpbastion lag  de kazemat, waar het kanongeschut opgesteld stond. De hoek van het bastion en de bocht van de stadsmuur zijn onderaan verstevigd met een halve piramide. Dit bouwkundig en esthetisch element is van de hand van de Italiaanse ingenieur Donato Di Boni, en komt terug in de volledige omwalling. Bovenaan werd de piramide afgewerkt met een halve bol, een mooi renaissance-element. Op de piramide aan de stadsmuur zijn nog resten bewaard van deze vroegere bol.

Het onderzoek van de gracht

Het archeologische team doet een grondig en systematisch onderzoek van de gracht rondom de omwalling. Het slib van deze gracht bevindt zich op 6 meter diepte onder het huidige loopvlak. Dit is een nauwgezet werk waar heel wat handen voor nodig zijn. Een team van 3 stadsarcheologen, 2 ondersteunende projectarcheologen, 6 veldtechniekers, een materiaaldeskundige, 7 studenten en 9 vrijwillige medewerkers metaaldetectoristen werken deze weken volgens een vast grid (mazennet)aan dit onderzoek. Naast het gebruikelijke aardewerk en bot, worden heel wat pijpenkopjes, speelgoed (ballen, tollen, kegels), gebruiksvoorwerpen, knopen, munten maar ook wapens en munitie gevonden.

Topvondst van de week

Deze week werd in de grachtlaag ter hoogte van de bruggewelven een volledig zwaard gevonden, zo’n 83 cm lang. Het gevest lijkt op het klassieke Solingse houwergevest uit het begin van de 17de eeuw. Typisch is de S-vormige gebogen pareerstand met mogelijk ook een schelpvormige bufferplaat. Een betrouwbare datering van het zwaard is nog niet bepaald, daarvoor moet het wapen eerste behandeld worden en bekeken worden door een specialist. Een voorlopige determinatie plaatst dit zwaardtype in de periode 16de – 17de eeuw. Het is daarom aannemelijk dat dit zwaard gediend heeft in de Tachtigjarige oorlog.  

Franse furie

Van op de Kipdorpbrug vond 435 jaar geleden, op 17 januari 1583, een aanval op de stad plaats. De hertog van Anjou viel die dag met Franse troepen via een list de stad aan. Er werd gedurende een dag hevig strijd geleverd, maar doordat de Antwerpse burgers snel onder de wapens werden gebracht, konden zij de indringers verjagen. Er sneuvelden 1500 Franse soldaten. Een aantal van de vondsten kunnen afkomstig zijn van deze historische veldslag.

Na het onderzoek

“De site van de Kipdorpbrug zal permanent zichtbaar blijven als onderdeel van het Operaplein. Het archeologische onderzoek is opgenomen in de planning van de aannemer van de Noorderlijn. De archeologische werken zorgen dus niet voor vertraging. Na het onderzoek zal de aannemer delen van de bastionflank en brugpijlers restaureren. De archeologische site zal afgewerkt worden, samen met de aanleg van het volledige Operaplein”, vertelt schepen Van de Velde.

Verantwoordelijke schepen: Rob Van De Velde, schepen voor onroerend erfgoed