Start aanleg tweede fase Park Brialmont

De aanleg van de tweede fase van Park Brialmont – de resterende deelzones van Wolvenberg en het Brilschanspark – is gestart. Er komen verblijfsplekken aan het water, nieuwe parkpaden, comfortabele verbindingen voor fietsers, en zones voor lokale evenementen. Als alles volgens plan verloopt, zijn de werken afgerond in de lente van 2024. In 2020 openden al het natuurpark Wolvenberg en de Entree Grotesteenweg, als eerste fase van het park.  

Park Brialmont is ontstaan vanuit een masterplan dat door een samenwerking tussen district Berchem en stad Antwerpen tot stand kwam. Dat werd opgesteld rond de twee grote thema’s natuur en erfgoed, en verbindt in een groot ‘groen hart’ de groene delen van Berchem binnen en buiten de Ring (De Villegaspark, Wolvenberg en Brilschans). 

Schepen voor stadsontwikkeling en voorzitter van AG Vespa Annick De Ridder: "Vandaag starten de werken aan de tweede fase van Park Brialmont. We gaan hier vol voor vergroening en verblauwing, net zoals bij elk stadsontwikkelingsproject. Met plekken aan het water, paden langs water en doorheen natuurreservaat Wolvenberg-Brilschans en de mooie open groene ruimte wordt het hier heerlijk wandelen, sporten, vertoeven… . Park Brialmont staat voor groene rust in het hart van een stad die bruist van het leven. We kijken uit naar de opening volgend voorjaar!"

Districtsburgemeester Evi Van der Planken: "Park Brialmont brengt het De Villegaspark, natuurgebied Wolvenberg en het Brilschanspark samen tot één grote ‘groene long’ centraal in Berchem. In 2020 werkten we al het natuurpark Wolvenberg en de Entree Grotesteenweg af. Nu starten we met fase 2 van de werken in het Brilschanspark en natuurreservaat Wolvenberg. We zorgen voor meer natuurwaarde, meer rustplekken, veel aandacht voor biodiversiteit en een slimme omgang met water. Daarenboven willen we het historisch reliëf van de Brialmont-omwalling en het onderliggende fort, dat nog het sterkst aanwezig is in het Brilschanspark, opnieuw prominent zichtbaar maken."

Brilschanspark 

In het Brilschanspark is het historische reliëf van de Brialmont-vesting de basis om een gelaagd park te creëren met veel respect voor de waardevolle natuur in het park.  

Herstel militair landschap 

De schans en het glacis zullen na de heraanleg opnieuw prominenter zichtbaar zijn. 

De schans is het hoger gelegen verdedigingswerk dat bescherming bood aan de lager gelegen barakken. De structuur van de schans wordt terug beleefbaar gemaakt, met hellingen in gras. De schans zal een open en rustige plek vormen waar natuur en erfgoed harmonieus samenkomen. 

Het glacis, een dijkvormige structuur rondom de gracht, vormde dan weer de eerste verdedigingslinie van de Brialmontvesting. Het glacis kan gedeeltelijk hersteld, aangezet en ingericht worden voor verschillende parkfuncties. Waar het glacis doorsneden wordt, wordt dit benadrukt met een talud, trap of muurtje. Het glacis is een plek waar de natuur voorrang krijgt. 

Inrichting 

Aan het water komen twee verblijfsplekken: 

Aan de punt van de Brilschansgracht een getrapte ligweide met uitzicht op de beboste schans en de fonteinenpartij in de gracht.  
Aan het uiteinde van de gracht, bij de fiets- en wandelbrug, een nieuwe verblijfsplek. Die wordt aangelegd als een beschutte bomenweide aan het water met een langgerekt uitzicht over de gracht.  

In de gracht komt een vlonderbrug, ook als referentie naar de militaire bruggen die vroeger in de gracht gebouwd werden als oefening.  

Het bestaande speelterrein zal plaats maken voor een volledig nieuw speelterrein en er is ook ruimte voor een calisthenicstoestel (krachttraining).  

Voor lokale evenementen zoals Bar Brilschans wordt een groene voorzieningenstrook aangelegd in het glacis langs de Marcel Auburtinlaan. Aan de fiets- en wandelbrug komen voorzieningen voor kleinschalige evenementen, met een water- en elektriciteitspunt. 

Padenstructuur en Berchembrug 

Fietsers krijgen een gescheiden fietspad in bruinrode asfalt aan de buitenzijde van het park. Aan de belangrijkste toegangen worden fietsnietjes opgesteld. Het fietsverkeer wordt daardoor zo veel mogelijk uit het park geweerd.  

De parkpaden worden aangelegd in goed betreedbare halfverharding. Het hoofdpad verbindt de belangrijkste verblijfsplekken op het glacis en langs de gracht, en maakt ze voor iedereen vrij toegankelijk. Langsheen het hoofdpad en aan de verblijfsplekken komen voldoende zitbanken.  

De Berchembrug, inclusief carrousel, blijft behouden maar wordt beter ingepast in het militaire reliëf. De aanlanding van de fiets- en wandelbrug krijgt lage bakstenen keermuren, gelijkaardig aan de toegang aan de Grotesteenweg. Er komt ook een extra trap die wandelaars rechtstreeks van de brug in het park brengt. 

Wolvenberg 

Ook in natuurreservaat Wolvenberg wordt de natuur- en erfgoedbeleving bevorderd. 

Natuurwaarde 

De grootste natuurwaarde van Wolvenberg bevindt zich in de halfopen biotopen. Het natuurbeheerplan (dat de stad samen met Natuurpunt heeft opgemaakt en de beoogde natuurdoelen en het -beheer voor de komende 30 jaar omschrijft) heeft onder meer als visie om in het centrale gedeelte geleidelijk meer lichtinval te brengen. Daardoor krijgt kruidenrijke natuur meer kans om te ontwikkelen. Daarnaast wordt het centraal gedeelte van water voorzien door het uitdiepen van bestaande poelen en de aanleg van nieuwe poelen. Rondom het centrale gedeelte blijft de dichtere bebossing behouden. 

Padenstructuur 

Het padennetwerk in het natuurreservaat Wolvenberg wordt herbekeken om betreding buiten de paden zo veel mogelijk tegen te gaan, ter bescherming van de natuur. Op drassige bodems worden vlonders aangelegd. Het padennetwerk vormt een lus om de vijver en het centrale gedeelte, langs de interessantste plekken die het verhaal van erfgoed en natuur vertellen. Langs het pad komen uitkijkpunten met zitbanken en informatieborden. 

Bomen

In 2020 is een gedetailleerde natuurinventarisatie van de flora in Park Brialmont uitgevoerd om de bestaande en potentiële natuurwaarden beter in beeld te krijgen. Daarbij werd onder meer de natuurwaarde van iedere boom individueel beoordeeld op basis van soort, herkomst, leeftijd, omvang, gezondheid, ecologische en landschappelijke waarde. Op basis van de inventarisatie is vervolgens een groenstrategie opgesteld voor het park samen met de Groendienst, en een natuurbeheerplan voor het natuurreservaat samen met Natuurpunt, parallel aan de opmaak van het ontwerp voor Park Brialmont Fase 2. Het uiteindelijke doel was om de natuurwaarde van het volledige gebied te versterken.

Op de schans worden bosbestanden met uitheemse boomsoorten met een beperkte natuurwaarde of invasief karakter, zoals Robinia, Amerikaanse eik, honingboom of boomhazelaar, of aangeplante cultuurbomen, zoals Italiaanse populier, verwijderd. Ze maken plaats voor de uitbreiding van waardevolle graslanden, inheemse bomen en heesters met een hogere natuurwaarde. Een aangepast ecologisch beheer voor de verdere ontwikkeling van de graslanden is hierbij essentieel om dit te doen slagen.

Timings 

De werken in het Brilschanspark vinden plaats in twee fases. Alle data zijn onder voorbehoud van goede weersomstandigheden en een vlot verloop van de werken. 

Van oktober tot december 2023:

aanleg fietsverbinding tussen Grotesteenweg en Henri Prostlaan (achter de school Encora);
inrichting centraal deel park (de schans) en omgeving Berchembrug: groenaanleg en aanleg vlonderbrug. 

Van januari tot april 2024:

inrichting buitenzijde park (het glacis): groenaanleg en aanleg speelzone; 
werken aan fietsverbinding tussen Ringfietspad en Berchembrug.

De werken zullen tijdelijk hinder geven voor fietsers en/of wandelaars, er wordt ter plekke een omleiding voorzien. 

Ook de werken in natuurreservaat Wolvenberg gebeuren in twee fases:

van half oktober tot half november 2023: uitdiepen en aanleggen van amfibieënpoelen;
van november 2023 tot februari 2024: herinrichting padennetwerk. 

Tijdens de werken is de toegang tot het natuurreservaat beperkt. Dat wordt ter plekke ook aangegeven door de aannemer. 

Samenwerkingsverband 

Het masterplan voor Park Brialmont werd gestart in opdracht van het district Berchem en de stad Antwerpen en opgemaakt door CLUSTER en Witteveen+Bos, in samenspraak met Natuurpunt Antwerpen Stad. AG Vespa, het autonoom gemeentebedrijf voor vastgoed en stadsprojecten Antwerpen, coördineert de ontwikkeling van Park Brialmont. Meer info staat op https://www.agvespa.be/projecten/park-brialmont#over.

Annick De Ridder - Schepen bevoegd voor haven, stadsontwikkeling, ruimtelijke ordening en patrimonium en voorzitter van AG Vespa

Evi van der Planken - Districtsburgemeester district Berchem

Beeldrecht © CLUSTER landschap & stedenbouw